Onderzoek slavernijverleden is spiegel waar Haarlem te lang niet in keek

De gemeente Haarlem presenteerde donderdagavond voor een volle Doelenzaal in de bibliotheek de uitkomsten van het onderzoek Koloniaal Haarlem. De gemeenteraad vroeg in 2021 om een onderzoek naar het slavernijverleden van de stad.

Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde pakte de vraag op, onderzocht het in een bredere koloniale context en verpakte de bevindingen in het boek Koloniaal Haarlem.

Haarlem heeft te lang weggekeken voor haar eigen slavernijverleden, het leed dat dat veroorzaakte en ook nu nog wordt gevoeld onder de nazaten van slaven. Burgemeester Wienen bood hier tijdens de bijeenkomst namens het college van Haarlem excuses voor aan.

“Als stadsbestuur voelen wij ons beschaamd. Over ons lang wegkijken van de pijn van de slavernij in het verleden en ons gebrek aan besef van de last die nakomelingen nu daar nog van meedragen. Over onze onterechte zelfgenoegzaamheid als het gaat over racisme in onze eigen tijd, over onze medeverantwoordelijkheid voor onrecht in deze wereld, voor een systeem waarin de rijkste tien mensen op aarde meer bezitten dan de armste helft van de wereldbevolking. Voor dit alles past ons een schuldbelijdenis. Dat mea culpa spreek ik hier namens het college van B&W uit”, sprak burgemeester Wienen.

De geschiedenis van Haarlem is onlosmakelijk verweven met het wereldsysteem dat in het koloniale tijdperk Europa verrijkte en honderdduizenden mensen beroofde van bezittingen, identiteit en elementaire mensenrechten. Een systeem waarin de waarde van een mensenleven het aflegt tegen de materiele hebzucht van een ander.

Haarlem had weliswaar geen kantoren van de grote handelsbedrijven, geen scheepswerven en veilinghuizen voor koloniale waren. Maar de stad had wel Haarlemmers die meevoeren op de handelsschepen, die schepen bevrachten die ook slaven vervoerden, Haarlemse producten die gebruikt werden in de Afrikaanse handel, Haarlemse producten die geleverd werden ten behoeve van slaven, Haarlemse financiers die aandelen in plantages bezaten en Haarlemse bestuurders die als bewindhebber in de Oost- en West-Indische compagnieën functioneerden.

Het college wil samen met de stad in gesprek over slavernij en racisme. Zij hoopt dat deze thema’s worden opgepakt door scholen en maatschappelijke organisaties. De middelbare scholen van Haarlem krijgen een exemplaar van het boek Koloniaal Haarlem toegestuurd.

Het boek Koloniaal Haarlem ligt vanaf vrijdag 17 november in de winkel.

Het onderzoeksrapport is vanaf begin 2024 te downloaden op www.haarlem.nl