Marcus Laman zet Haarlem kleurrijk op de kaart

Marcus Laman werd geboren in Leiden en woont nog altijd in deze prachtige studentenstad, die van de late Middeleeuwen tot in de 17e eeuw behoorde tot de grootste steden van de Noordelijke Nederlanden. Een stad, waar net als in Haarlem vele toeristen nog altijd volop genieten van monumentale bouwwerken, musea, grachten en hofjes.

Ik ontmoette Marcus voor het eerst bij het Stadhuis van Haarlem, op 28 april en een uur voordat de terrassen na een lange lockdown weer open mochten. Het was vast geen toeval, dat tijdens deze eerste ontmoeting de Grote Markt van Haarlem extra kleurrijk in het zonnetje werd gezet. We zouden namelijk ook gaan praten over kleuren. We besloten de trappen van het bordes te kiezen als ontspannen locatie voor ons voorgenomen gesprek. Behalve over kleuren, over warme kleuren met name, zou het gesprek vooral ook gaan over Haarlem. Haarlemmers zijn net als Leidenaren trots op hun stad. Ze koesteren actuele foto's van hun stad, maar zeker ook van vroeger, toen 'geluk heel gewoon was'. Dat laatste is relatief natuurlijk, maar toch is er een romantische hang naar vroeger en ook wanneer het gaat om historische stadsplattegronden van steden is de belangstelling groot. Niet zelden is in een huiskamer een ingelijst exemplaar te zien van een stadsplattegrond.want ook u kunt in bezit komen van een prachtig ingekleurde stadsplattegrond van Haarlem.

Nee, geen afetter, (oplichter) daar wilt u echt niets mee te maken hebben. Prenten en kaarten werden tot halverwege de negentiende eeuw met de handdoor zogenaamde ‘const- en caertafsetters’ Dat waren verfijnde ambachtslieden, die wat betreft kwaliteit, hoeveelheid en variatie verbluffende resultaten behaalden, waar het gaat om toepassen van de juiste kleuren passend bij wat oorspronkelijk in zwart-wit stond afgebeeld.

Marcus is al zijn hele arbeidzame leven erfgoedconsulenten gespecialiseerd in gebouwd erfgoed en cultuurlandschap binnen het domein van de ruimtelijke ordening. Het is een semi-overheidsfunctie bij een stichting. Hij krijgt veel te maken met monumentenzorg en adviseert bijvoorbeeld musea bij het adviseren voor collecties. Als senior adviseur erfgoed en ruimte werkt hij aan verschillende projecten en adviseert hij gemeenten bij de inrichting en uitvoering van hun erfgoedtaken. Hij weigerde dienstplicht en als vervangende dienstplicht kon hij een baan krijgen bij de provincie Utrecht en zo is hij eigenlijk 'in dit beroep gerold'. Marcus zet zich sterk in voor het behoud en ontwikkeling van het ruimtelijk erfgoed; monumenten en cultuurlandschap. Hij organiseert informatiebijeenkomsten met actuele thema’s voor gemeentelijke erfgoedambtenaren en was betrokken bij het opstellen van diverse cultuurhistorische rapportages.

Marcus: 'Mijn belangstelling voor kaartmateriaal bestaat al veel langer. Ik heb bijvoorbeeld een aardige collectie Bedeker-reisgidsen' Dit zijn roodkleurige boekjes met vele kaarten van steden uit de 19e eeuw en deze staan bekend om de nauwkeurigheid en gedetailleerdheid. 'Vanuit die hoek is mijn belangstelling ontstaan'. Marcus vertelde verder dat dankzij het digitale tijdperk veel (oude) kaarten vrij kunnen worden gedownload in hoogwaardige kwaliteit. Vrij gedownload, d.w.z. er zitten geen auteursrechten meer op. Het is 'Public Domein' Bijvoorbeeld het Noordhollands Archief in Haarlem beschikt over zulke afbeeldingen, maar ook van oude foto's die vrij kunnen worden gedownload. Ook het Rijksmuseum in Amsterdam beschikt over een grote collectie gravures.

'Ik begon met een kaart van graveur Pieter Bast, die o.a. Leiden had ingekleurd, maar ook Amsterdam, Middelburg, Leeuwarden en Franeker. Pieter Bast besteedde veel aandacht aan de details van huizen, de kerken en stadhuizen. Die waren dus eerder tot 90% ingekleurd 'Ik begon met het inkleuren van dewaterlopen. Ik ontdekte dat de kaart daarna een heel andere dimensie kreeg. De eerder gebruikte kleuren waren flets en ik gebruikte een heldere kleur (hemel)blauw. Daarna ben ik de kaart verder gaan inkleuren. Voor daken van huizen gebruikte ik bijvoorbeeld 50 tinten rood, om een meer genuanceerd beeld te krijgen, d.w.z. om de individualiteit van het gebouw te benadrukken.

Wat betreft hierboven in kleur afgebeeldeHaarlemsestadsplattegrond, die is oorspronkelijk van Joannes Blaeu uit 1649. Van deze plattegrond bestaan ook versies uit de 17^deen 18^de-eeuw die door ‘afsetters’ werden ingekleurd. Deze stadskaarten worden nog regelmatig te koop aangeboden, waarvoor je toch minstens zo’n 150 euro moet betalen. Marcus levert de kaart van Haarlem voor 30 euro per kaart excl. 9,50 euro verzendkosten. (print on demand) Hij heeft overigens kaarten van meerdere gemeenten in zijn collectie.

Zie de website van Marcus Laman voor uitgebreide informatie

Ik heb als moderne Afsetter de afgelopen maand de zwart-wit plattegrond vanHaarlemhandmatig met contemporaine (hedendaagse) kleuren digitaal ingevuld. Ook heb ik ook enkele kleine aanpassingen uitgevoerd, bijvoorbeeld door één van de onderste cartouches (Wapens) te verplaatsen zodat een meer evenwichtig beeld ontstond. Het resultaat is een kleurrijke, versie 2021 van Haarlem uit de 17^deeeuw. (nogmaals zie hierboven)

Alle huizen, bomen, koeien en waterlopen in de plattegrond zijn individueel ingekleurd waarbij, ik vertelde het al eerder, voor de daken 50 tinten rood zijn gebruikt.

Door de hemelblauw gekleurde grachten en groen gekleurde tuinen, wordt het duidelijk hoe waterrijk en enorm lommerrijk Haarlem in de 17^deeeuw is geweest. Dat blijkt onder andere aan de tuinen in de stad en vooral buiten de stad, die door de rijke Haarlemmers in de eerste decennia van de Gouden eeuw zijn aangelegd. De in Franse symmetrische stijl aangelegde tuinen, die je in grote getale aan de noord- en zuidzijde buiten de stad aantreft, hebben ook een buitenverblijf. Wat mij ook opviel is dat alle tuinen door een (hoge) schutting, muur, hek of een heg van elkaar gescheiden waren. Ook in deze periode hechtte men blijkbaar ook aan privacy en wenste men geen inkijk, net zoals nu waar onze tuinen door hoge 'Gamma'schuttingen van elkaar zijn gescheiden.

Tijdens het inkleuren ben ik in de stad slechts enkele personen tegengekomenen, maar het zal binnen de stad Haarlem in werkelijkheid een levendige bedoeling zijn geweest.