HAARLEM – Eind 19e eeuw werd een Joods Gemeentegebouw in het centrum van Haarlem gebouwd voor de bloeiende Joodse gemeenschap. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het pand een andere functie, waarna het gekraakt werd. Een lange periode van onzekerheid over de toekomst van dit indrukwekkende gebouw volgde. Binnenkort wordt gestart met de restauratie.
Erfgoedorganisatie Stadsherstel Amsterdam nodigt nu iedereen uit voor een open huis tijdens Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet op donderdag 4 mei. Stichting Joods Gemeentegebouw Haarlem, de toekomstige gebruiker, verzorgt rondleidingen door het pand.
Pand met de allure van een stadspaleis
Toen eind 19e eeuw de Haarlemse synagoge te klein bleek, werd besloten tot de bouw van het Joods Gemeentegebouw, waarin allerlei functies en voorzieningen van en voor de Joodse gemeenschap werden samengebracht, zoals twee zalen voor vieringen, vergaderingen en herdenkingen en een tweetal schoollokalen. Iets dergelijks was uniek in Nederland en het pand, met de allure van een stadspaleis, stond symbool voor de destijds bloeiende Joodse gemeenschap in Haarlem.
Tot het moment dat in de Tweede Wereldoorlog de Joden steeds meer uit het openbare leven geweerd werden, bood het gebouw een eigen bibliotheek en café, douches, lesruimten en een speelplaatsje. Ook was hier het kantoor van de Haarlemse Joodse Raad. Nadat in 1943 vrijwel alle Haarlemse Joden waren gedeporteerd is het Gemeentegebouw gevorderd door de bezetter.
Oudste kraakpand van Haarlem
Na afloop van de oorlog bleek het pand te ruim geworden voor wat restte van de Joodse gemeenschap. De Verkeerspolitie werd er vervolgens enige jaren gehuisvest. Nadat zij vertrokken werd het gekraakt: het gebouw is het oudste kraakpand van Haarlem.
In 2020 besloot de gemeente Haarlem haar kroonjuweel van het Joodse erfgoed te verkopen. De nieuwe eigenaar werd gevonden in Stadsherstel Amsterdam: een organisatie met POM status (Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud) die sinds de oprichting in 1956 al 750 monumenten en beeldbepalende panden heeft gered zowel in als binnen 45 kilometer rondom Amsterdam, waaronder ruim 20 in Haarlem.
Momenteel worden alle niet-monumentale onderdelen uit het pand verwijderd in voorbereiding op de restauratie die waarschijnlijk dit jaar start. Bij de restauratie worden de vele monumentale onderdelen in het beschadigde interieur in oude glorie hersteld zodat de ruimtes – met plafonds tot maar liefst zes meter hoogte – weer helemaal tot hun recht komen. Het monumentale stucwerk kan worden gerestaureerd mede dankzij het Stadsherstel Interieurfonds, een fonds op naam bij de Vrienden van Stadsherstel.
Nieuwe toekomst als historisch, educatief en cultureel centrum
In het Joods Gemeentegebouw worden kantoor- en bedrijfsruimtes gerealiseerd, en vijf appartementen. Stichting Joods Gemeentegebouw Haarlem (JGH) zal de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Haarlem en omstreken zowel letterlijk als figuurlijk een plek geven in het gebouw. In de voormalige feest- en vergaderzalen op de eerste verdieping wordt met een tentoonstelling en culturele activiteiten een nieuw historisch, educatief en cultureel centrum gerealiseerd. Er komt een speciale voorziening om de bijna duizend tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joods-Haarlemse burgers te herdenken. Ook zal een verbinding gelegd worden met hedendaagse vormen van discriminatie en uitsluiting.
Vanaf najaar 2024 hoopt Stichting JGH haar deuren te open en op deze bijzondere plek vele bezoekers, in het bijzonder uit het onderwijs, te mogen ontvangen.
Uitnodiging open huis: donderdag 4 mei 12:00 – 16:00 uur
Op 4 mei heeft u de unieke kans om dit zeldzame gebouw uit 1888 in de meest oorspronkelijke vorm te bewonderen vóór het in restauratie gaat en te horen over de geschiedenis en de toekomst. De Stichting Joods Gemeentegebouw Haarlem organiseert een aantal rondleidingen.
De openstelling van het pand maakt onderdeel uit van Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet, een jaarlijks terugkerend programma van sprekende herdenkingen in gebouwen waar Joden of verzetslieden woonden en werkten. Het Joods Gemeentegebouw is te bezichtigen tussen 12:00 uur en 16:00 uur.
Voor het programma: www.stadsherstel.nl/joodsgemeentegebouw. Het adres is: Lange Wijngaardstraat 14, Haarlem. Tien minuten loopafstand van het Centraal Station. Parkeergarages De Appelaar en Raaks bevinden zich eveneens op tien minuten loopafstand.Aanmelden is niet nodig. Er kan slechts een beperkt aantal bezoekers tegelijk naar binnen, dus wees op tijd, maar let op: de deuren gaan voor u open om 12:00 uur.
