HAARLEM – Het Frans Hals Museum gebruikt de unieke bruikleen van twee schuttersstukken aan het Rijksmuseum om bezoekers een frisse kijk op groepsportretten te geven. De 3 overgebleven schuttersstukken van Frans Hals zijn tot en met 16 juni in de Schutterszaal te zien in combinatie met groepsportretten van vier toonaangevende Nederlandse vrouwelijke kunstenaars.
Thérèse Schwartze (1851-1918) en Charley Toorop (1891-1955) lieten zich inspireren door Frans Hals en zijn tijdgenoten. Hedendaagse kunstenaars Patricia Kaersenhout (1966) en Iriée Zamblé (1995) brengen een ode aan mensen die zij bewonderen en die tot voor kort weinig gerepresenteerd waren in musea. Het nieuwe groepsportret Wishing on a Star (2024) van Zamblé (winnaar Koninklijke Prijs voor Moderne Schilderkunst 2022) werd speciaal voor deze presentatie in opdracht van het Frans Hals Museum gemaakt.
Een ode
Voor vrouwen was geen plaats in de schutterij. Hals’ schuttersstukken zijn dus een mannelijke aangelegenheid – de mannen lieten zich portretteren door een man. Op de portretten door Schwartze, Toorop, Kaersenhout en Zamblé zijn – voornamelijk – vrouwen te zien.
Zamblé maakte met haar nieuwe schilderij Wishing on a Star een groepsportret van vijf vrouwen aan tafel. In haar werk verkent Zamblé de geldende normen in de portretkunst. Ze schildert fictieve personen, die ontstaan tijdens het schilderen. Haar inspiratie haalt ze uit onderzoek naar de Zwarte identiteit en uit West-Afrikaans en Nederlands erfgoed: “Ik kwam erachter dat Haarlem in de 17de eeuw mede door de slavenhandel zo machtig en rijk werd. In ruil voor Haarlems linnen werden mensen verhandeld. De ‘oogverblindend witte stoffen’ uit Haarlem waren het uitgangspunt voor dit schilderij.”.
Kaersenhout, Patricia. Rebelse Trots. 2015 – 2015, Museum Arnhem, foto Marc Pluim, Velp
Met groepsportret Rebelse Trots (2015) brengt Patricia Kaersenhout een ode aan de Zwarte-, Migranten- en Vluchtelingenvrouwenbeweging. Kaersenhout schilderde de portretten niet, maar borduurde ze – een techniek die in Europa lang werd gezien als ‘typisch vrouwelijk’ en minderwaardig. Kaersenhout speelt met dat vooroordeel en verbindt de geschiedenis van vrouwenemancipatie aan die van racisme en identiteit.
Geïnspireerd door Frans Hals
Schwartze en Toorop lieten zich – zoals vele andere kunstenaars door de eeuwen heen – inspireren door Hals. Schwartze had zijn werk gezien toen ze in 1866 Haarlem bezocht. Net als Hals portretteerde Schwartze de mensen in verschillende houdingen: sommigen poseren frontaal, andere draaien zich naar ons toe.
Thérèse Schwartze, De zes dochters Boissevain Charley Toorop, De maaltijd der vrienden
Toorop schilderde in De maaltijd der vrienden (1932-1933) de belangrijkste mensen uit haar leven: vrienden, collega’s en familieleden, samen aan tafel. Toen het schilderij net klaar was, schreef Henk Bremmer, kunstcriticus en een vriend van Toorop, dat als “men dit tusschen twee van de goede Halsen hangt in Haarlem, zij haar kracht zal handhaven.” Bezoekers kunnen dit nu zelf ontdekken in de Schutterszaal van het Frans Hals Museum.
Vrouwen in de Schutterszaal is te zien tot en met 16 juni in het Frans Hals Museum (Groot Heiligland 62, Haarlem). Meer informatie franshalsmuseum.nl/vrouwenindeschutterszaal.
Frans Hals, Officieren en onderofficieren van de Sint-Jorisschutterij, 1639,
