Nationale Frikandellendag: populairste ‘vette bek’ van Nederland vandaag 69 jaar

Vandaag, zaterdag 4 februari, is het Nationale Frikandellendag. Er zijn van die dingen, die zijn typisch Hollands. Eén van die dingen: de frikandel: de 18 centimeter lange, velloze worst, samengesteld uit allerlei restvlees en vervolgens met de nodige kruiden op smaak gebracht. Gooi ‘m in de frituur of de air-fryer, sneetje erin, even onder de mayonaise- en de ketchuppomp, een schep gesnipperde uitjes erover en dan… smullen maar.

Wij Nederlanders werken maar liefst 600 miljoen frikandellen per jaar weg, en daarmee is de frikandel met afstand de meest populaire snack van ons land. Dacht ik zelf dat de kroket toch minstens zo populair was? Welnu, helemaal mis! Want van kroketten eten we er ‘slechts’ 300 miljoen.

Gaan we even rekenen dan komt het er dus op neer dat we jaarlijks 35 frikandellen per persoon eten. En dat zijn heel veel calorieën en vooral ook heel veel verzadigde vetten die verre van gezond zijn. Ondanks dat is de frikandel dus al 69 jaar mega-populair en eten we ‘m op allerlei manieren, op een broodje, uit de hand, met ketchup, currysaus, mayonaise en andere sausen, in allerlei maten van normaal 18 centimeter, tot large (25 centimeter) en zelfs XXL (36 centimeter). En inmiddels is de frikandel ook terug te vinden in o.a. frikandellenvlaai, frikandellenpizza, een loempidel of frikandellenburrito. En, speciaal voor mensen die van zoetigheid houden, is er zelfs een frikandel met stukjes stroopwafel.

Van gehaktbal tot worst
Bij een populaire snack als de frikandel is het altijd de vraag: wie was de uitvinder? Wie kwam op dat lumineuze idee om deze langwerpige snack met onduidelijke ingrediënten. Welnu, de frikandel blijkt echt uit nood geboren. Een noodsprong van slagersknecht Gerrit de Vries uit Dordrecht, die tot 1954 erg succesvol was met zijn zelf gefabriceerde gehaktballen. Ja, tót 1954, want toen kwam er een wijziging in de Warenwet die bepaalde dat zijn gehaktballen niet genoeg vlees bevatten, waardoor hij deze niet meer mocht verkopen.

Gezien het feit dat de ‘ballen’ bij zijn clientèle zeer populair waren wilde Gerrit zijn receptuur niet aanpassen. Maar ziet: in worst hoefde van de Warenwet minder vlees te zitten dan in gehaktballen, dus besloot Gerrit om zijn gehaktballen om te vormen tot worsten, waarmee de ‘frikandel’ een feit was.

Het zou daarna nog 5 jaar duren voordat Jan Beckers (nog altijd bekend van de snacks) de frikandel perfectioneerde met de gladde buitenkant, zoals we de frikandel nu kennen. Deze had Jan afgekeken van de snackcultuur van de Verenigde Staten.

En dan de grote vraag: wat zit erin?
Al door de jaren heen doen de meest angstaanjagende verhalen de ronde van wat de ingrediënten van frikandellen zouden zijn. Vraag rond en het meest bizarre afvalvlees passeert de revue, zoals slachtafval, uiers, koeienogen, magen, etc. Welnu, ter geruststelling, al sinds de jaren ’80 mag dat niet meer. Tegenwoordig bestaat de frikandel voor 40% uit kippenvlees. Dit is kippenvlees dat achterblijft op het karkas nadat alle bekendere stukken zoals de wings en filets eraf gehaald zijn. Verder zit er vaak minimaal 25% varkensvlees in en de rest bestaat uit water, paneermiddel, bindmiddel, kruiden, ui en smaakversterkers.

Hoeveel frikandellen kun je eten?
En dan is de vraag: hoe gezond is een frikandel, en hoeveel kun je ervan eten? Welnu, laat duidelijk zijn dat er gezondere voedingsmiddelen zijn dan frikandellen. Een frikandel is goed voor zo’n 200 calorieën, en daarbij een handvol verzadigd vet. Maar ga je de frikandel vergelijken met andere snack uit de snackbar dan lijkt de frikandel geen verkeerde keuze. Vergelijk ‘m met de kroket en dan blijkt dat die al 10% meer calorieën bevat en ook beduidend meer vet opneemt. Kies je voor de kaassoufflé dan ben je helemaal aan de beurt, want die gaat al snel over de 250 calorieën heen. Alleen… wie eet er nou een gewone kale frikandel? En dus is daar de ketchup en mayonaise, en knallen we in één keer naar een dikke 300 calorieën.

Wereldrecord en Nederlands kampioenschap frikandellen eten
Toch zijn er ook mensen die gek zijn op kale frikandellen. Héél gek, mag ik wel zeggen. Mensen die het presteren om binnen een uur tientallen frikandellen te eten, zoals de Belg Joachim Crape. Hij vestigde in 2018 een (officieus) wereldrecord door in een kwartier tijd 19,5 frikandellen te eten van 100 gram per stuk. En dan hebben we nog de Nederlandse Sjonnie Noordeinde uit Delft. Hij kreeg het voor elkaar om binnen een uur tijd 47 (!) frikandellen van 80 gram te verorberen.

En zelfs kennen we een officieel Nederlandse Kampioenschap georganiseerd door RadioNL. Afgelopen jaar werd dit kampioenschap gewonnen door de 55-jarige Aart van de Streek, die 23 frikandellen wegwerkte.

Wat dacht je er nu van? Trek gekregen en wil je het zelf ook proberen? Dat kan, want ook dit jaar wordt er weer een WK georganiseerd. Om precies te zijn op 7 oktober. Een uur lang frikandellen eten en daarna in ieder geval een uur lang niet kotsen, want anders wordt je alsnog gediskwalificeerd. Hoe leuk is dat?

Laten we dit verhaal afsluiten met nog 1 bijzonder frikandellenfeit: de langste frikandel aller tijden. Die stamt uit 1993. Toen werd een frikandel klaargemaakt met een lengte van 7,5 meter. Daarbij werd de dakgoot als frituurpan gebruikt. Leuk om thuis te proberen? Ik zou wel vast vooraf de brandweer inlichten en je brandpolis nakijken op de voorwaarden. Zou zomaar kunnen dat een brandje brandje in de goot als gevolg van zo'n mega-frituur niet gedekt is.

Kun je toch beter kiezen voor een broodje frikandel bij de Gebroeders Ko,