Vandaag 70 jaar geleden, op 17 februari 1952, won de uit het Westland afkomstige schaatser Kees Broekman als eerste Nederlander een medaille op de Olympische Winterspelen. Op de 5000 meter won hij het zilver achter de ontketende Noor Hjalmar Andersen, die bij de Spelen in zijn thuisland driemaal Goud zou halen. Het was het begin van een nog immer voortdurende periode, waarin de Nederlandse schaatsers niet meer van de erepodia zijn af te slaan.
(tekst: Wim Meijer)
Deze weken wordt sportminnend Nederland weer verwend met een indrukwekkende medailleregen tijdens de Olympische Winterspelen van Beijing. Het is inmiddels bijna een traditie geworden: een 4-jaarlijks Oranjefeestje op het ijs. Een feestje dat 70 jaar geleden zijn oorsprong in Oslo toen Kees Broekman als eerste Nederlander een medaille op de Olympische Winterspelen won.
Eerste Nederlandse eremetaal op Olympische Winterspelen
Na 28 jaar sinds de eerste Olympische Winterspelen kon Nederland in 1952 eindelijk met drievoudig eremetaal naar huis. Want twee dagen na zijn eerste succes op de 5 kilometer herhaalde Kees Broekman zijn huzarenstukje door op de 10.000 meter opnieuw als tweede over de finish te komen, terwijl ook landgenoot en kernploegmaat Wim van der Voort zich niet onbetuigd liet en op de 1500 meter eveneens de zilveren plak opeiste.
Natuurijs
Dat Nederland in de voorliggende Olympische Winterspelen nog geen succes had behaald, had alles te maken met het feit dat Winterspelen nu eenmaal iets waren voor landen waar wintersport ‘van nature’ beoefend kon worden. Vanaf de eerste Winterspelen van 1924 tot die van 1952 moest men het nog helemaal hebben van natuurijs en sneeuw. Daarbij waren er ook nog geen ruime budgetten beschikbaar om sporters optimaal te laten trainen in de gebieden waar wèl sneeuw en ijs lag.
Hjalmar Andersen
Het succes van de Nederlandse schaatsers in 1952 was dus op zijn minst opzienbarend en kan ongetwijfeld ook voor een deel op het conto worden geschreven van toenmalig ploegleider Klaas Schenk (jawel, de vader van…) die het gelukt was om de schaatsploeg op het juiste moment te laten pieken.
Dat het daarbij niet lukte om in de buurt te blijven van de Noorse superman van dat moment, Hjalmar Andersen, kan schaatsers noch trainer worden aangerekend. Andersen was toen ongeveer wat Sven Kramer de afgelopen 16 jaar is geweest: een schaatser van de ‘buitencategorie’ die uitsluitend door een rare fout van het goud af te houden was.
Illustratief zijn dan ook de tijdsverschillen tussen Andersen en de als tweede eindigende Kees Broekman, op de 5 en de tien kilometer: respectievelijk 11,0 en 24,8 seconden, nog altijd de grootste verschillen tussen de winnaar en de nummer twee uit de Olympische geschiedenis.
Eerste Nederlandse Europees Kampioen
Was die eerste medaille van Kees Broekman het begin van de nog immer voortdurende medailleregen voor de Nederlanders, het was tevens de aanloop voor het grootste schaatssucces van Kees Broekman. Want na de Winterspelen van 1952 besloot Broekmans “pain in the ass’’ Hjalmar Andersen zijn schaatscarrière te beëindigen, waardoor voor Broekman de weg naar wereldfaam open lag. Nou ja, minstens tot Europese faam.
Deze favorietenrol maakte Kees Broekman waar, toen hij op 1 februari 1953, als eerste Nederlander ooit, in het Noorse Hamar Europees Kampioen Allround-schaatsen werd. Een indrukwekkende prestatie die nog een keer extra kleur kreeg door het feit dat die andere Nederlander, Wim van der Voort, op de tweede plaats eindigde.
Noors trainingscentrum
Overigens moet bij dit succes niet de rol worden vergeten van de Noorse schaatslegende Peter Sinnerud. Deze schaatser en tijdsgenoot van Jaap Eden, had zijn boerderij “Fjetre” omgebouwd tot een soort trainingscentrum waar zowel Noorse als buitenlandse topschaatsers een gastvrij onderkomen vonden in de periode dat er in Noorwegen al ijs lag, terwijl een land als Nederland het nog zonder ijs moest stellen. Elke winter vond onze nationale kernploeg daar vanaf begin december een gastvrij onderkomen, waarbij Peter Sinnerud al zijn gasten ‘het ijs aan de schenen legde’.
Watersnoodramp
Ondanks dit baanbrekende succes is Kees Broekman bij het brede publiek nooit echt diep in het geheugen blijven hangen. En dat had alles te maken met het ongelukkige moment waarop hij Europees Kampioen werd. Terwijl hij in dat weekend van 31 januari op 1 februari 1953 zijn snelle rondjes reed over het ijs van Hamar, werd Nederland getroffen door de Watersnoodramp, waarbij in Zeeland en Zuid-Holland 1836 mensen om het leven kwamen en meer dan honderdduizend mensen hun huis en al hun bezittingen kwijt raakten.
Wat vandaag de dag ondenkbaar zou zijn werkte toen nog. Hoewel officials en pers op de hoogte waren van wat er in Nederland gebeurde, werd dit alles stilgehouden voor de schaatsers, zodat zij niet afgeleid zouden worden van hun ‘sportieve plicht’. Zelfs Wim van der Voort, geboren en getogen in ’s Gravenzande, werd niet verteld dat zijn dorp behoorde tot het rampgebied.
Vergeten kampioen
Het hele drama leidde ertoe dat het Europese Kampioenschap van Kees Broekman volledig aan de Nederlandse bevolking voorbij ging en hij daarmee de geschiedenisboeken inging als een soort ‘vergeten kampioen’. En dat is niet de eer die hem toekomt: Want met 2 zilveren medailles op Olympische Spelen, een Nederlands en een Europees kampioenschap, een tweede plaats op een wereldkampioenschap en als de man die als trainer Atje Keulen-Deelstra naar de wereldtitel bracht en datzelfde kunstje deed met de Zweedse schaatser Göran Claeson, praat je over iemand die in één adem genoemd mag worden met al die andere schaatscracks van Jaap Eden en ‘Ard en Keesie’ tot aan Sven Kramer. Laat het bij deze een klein beetje rechtgezet zijn.
Als afsluiter nog een sfeerimpressie van de ijskoude winter van 1951 met volop ijsplezier en een tijdens het Nederlands kampioenschap ontketende Kees Broekman:
