In een overvolle vergaderzaal staan mannen statig op uit hun stoel en houden hun rechterhand op hun linkerzij wanneer voorzittend meester Moeskops daar om vraagt: ,,Broeders verheft u van uw zetels.”
Deze maandagavond openbaren de broeders van het Haarlemse loge Ad Lucem et Pacem (Licht en Vrede) hun persoonlijke motivatie om vrijmetselaar te zijn.
Meer dan twintig belangstellenden hebben zich gemeld in het logegebouw in de Ripperdastraat. Een overweldigende opkomst, meldt Moeskops, gezien het huidige ledenaantal van rond de zestig. Een boek als Het verloren symbool van bestsellerschrijver Dan Brown zorgt wereldwijd voor veel nieuwe belangstelling voor de besloten clubs waar mannen in een sfeer van vertrouwelijkheid de buitenwereld van zich afschudden. Met hulp van hun gemeenschappelijke taal van rituelen en symbolen hopen de mannen zichzelf beter te leren kennen en zo ‘bij te dragen aan een betere wereld.’ Ken u zelve is niet voor niets de spreuk die boven de toegang tot de tempelruimte staat.
,,Wij willen een klein stukje van de mystiek bewaren.”
Die openheid over de vrijmetselarij is begrensd. Ook al staat internet vol met sites over de geheimen en ritualen, de loge blijft een besloten club. Wel eentje met een eigen Facebookpagina. ,,We willen een klein stukje van de mystiek bewaren”, legt een van de broeders uit. Foto’s van leden mogen niet worden gemaakt, namen niet genoemd. Ook blijft de deur van de tempelruimte voor fotografen gesloten. De rituelen en symbolen zijn alleen voor ingewijden bedoeld.
Voorlichter Peter Wijnands verklaart: ,,Het blijft een besloten club. Sommige leden willen niet naar buiten treden als vrijmetselaar.” Uit gesprekken met leden op deze avond blijkt dat sommigen niet naar buiten treden omdat ze vrezen voor reacties vanwege het imago dat aan de vrijmetselarij kleeft. Er zijn broeders bij die serieus rekening houden met grote problemen op hun werk wanneer hun broederschap bekend wordt.
,,Ook dames zijn bij ons welkom.”
Excessen zorgen voor deuken in het imago van de loges. De P2-loge in Italië die bijna staatsgreep wilde uitvoeren is de bekendste dissident. En dankzij schrijfster Anne-Gine Goemans uit Spaarndam weet Nederland sinds kort dat een loge in Amersfoort geen actie ondernam toen een van de broeders daar opbiechtte ooit 17 mannen te hebben vermoord in Indonesië. Geen enkele straf, geen aangifte werd zijn deel. Ook binnen Ad Lucem et Pacem is onlangs een avond gewijd aan deze kwestie met als centrale vraag: wat zouden wij doen? Niets doen zoals in Amersfoort is in ieder geval uit den boze, luidde de conclusie.
Ondanks negatieve berichten barst de vergaderzaal (Voorhof genoemd) uit zijn voegen met potentieel nieuwe aanwas. Ook zijn er vier vrouwen bij. ,,Ook dames zijn bij ons welkom”, zegt voorzittend meester Moeskops. De dames maken sinds begin vorige eeuw ook deel uit van loges. Alleen worden zij in dit geval doorverwezen naar de gemengde loge in Haarlem: George Martin III. In Velsen is een loge alleen voor vrouwen, weefsters genoemd.
,,Het verdacht maken van ons vrijdenkers is vaker gebeurd.”
Het logegebouw in Haarlem telt vier loges, allen voortgekomen uit Vicit Vim Virtus dat eind achttiende eeuw begon in Haarlem. De loge zat ooit ook boven het roemruchte luxe hotel Funckler in de Kruisstraat, waar nu de Albert Heijn zit. Toen was het overigens een stuk slechter gesteld met het imago van de broeders, want de loge werd meteen verboden. ,,Het verdacht maken van ons als vrijdenkers is vaker gebeurd in de geschiedenis”, weet de man die de historie uit de doeken doet.
Het ongewone van de loge zit hem in de rituelen, de tempel, de inwijdingen. Profanen (zoiets als niet-ingewijden, wereldsen) worden de bezoekers van de loge genoemd. Uit het ontstaan van de vrijmetselarij in Schotland komen symbolen als hamer, passer, winkelhaak voort. Ook titels als leerling, gezel, meester stammen uit die bouwwereld. Vrijmetselaars zien zichzelf als ruwe steen die ooit een mooie kubieke steen moet worden. Daarmee bouwt hij mee aan de volmaakte tempel. Licht speelt ook een belangrijke rol. Ook speelt in de tempel het Alziend Oog een rol. Deze symboliek blijft onderdeel van de raadselen die profanen blijven houden.
Religieus is de vrijmetselarij niet. Maar ruimte voor geloof is er wel. ,,Wij erkennen de opperbouwmeester des heelals”, legt een broeder uit, ,,een atheïst zou zich bij ons niet prettig voelen. Als je gelooft in één waarheid, dogma’s wilt verkondigen, heb je hier niets te zoeken. Wij discussiëren niet om ons gelijk te halen. Wij zoeken, willen lezen, willen praten. Het is leerzaam voor je om andere geluiden te horen.”
,,Wij voeren boven in de tempel ons spel op, zeg ik altijd.”
Er is ook ruimte voor een luchtige benadering. In luim en ernst, noemen ze dat. ,,Wij voeren boven in de tempel ons spel op, zeg ik altijd. Ieder op zijn eigen manier en zonder dogma’s. Hier beneden gaat vooral ook om intimiteit en veiligheid. Niets van wat hier wordt gezegd, komt naar buiten. Het gevoel van samen ingewijd zijn en samen bouwen aan een betere wereld.”
De ‘vrije mannen van goede naam’ die zijn toegelaten, proberen zich te ontwikkelen als mens. Termen als meditatie en gekscherend ‘goede managementcursus’ vallen wanneer de broeders uitleggen wat de vrijmetselarij hen heeft gebracht, elke maandagavond van ‘stijl, vorm en rust.’ En als in elke vereniging kijkt ook een vrijmetselaar uit naar de informele afsluiting. In de voetbalkantine derde helft genaamd, in een loge heet de borrel officieel In de zevende graad. Ook daar vinden de mannen wat ze zoeken: een vertrouwde sfeer van broeders onder elkaar.
